80 lat Instytutu Geodezji i Kartografii
– od tradycji do nowoczesności
W 2025 roku Instytut Geodezji i Kartografii (IGiK) w Warszawie obchodzi jubileusz 80-lecia działalności – osiem dekad pracy na rzecz rozwoju polskiej nauki, geodezji, kartografii, teledetekcji i grawimetrii.
Uroczystości jubileuszowe, które odbyły się 11 września 2025 r. w Pałacu Staszica, zgromadziły przedstawicieli świata nauki, administracji publicznej, resortów, uczelni, instytucji rządowych, partnerów krajowych oraz byłych i obecnych pracowników Instytutu.
Wspólne spotkanie było okazją do podsumowania osiągnięć, przypomnienia historii oraz prezentacji najnowszych kierunków badań i wdrożeń prowadzonych w Instytucie.
Dziedzictwo i historia IGiK
Korzenie Instytutu sięgają Geodezyjnego Instytutu Naukowo-Badawczego (GINB), utworzonego dekretem Prezydium Rady Ministrów 30 marca 1945 roku.
W 1955 r. jednostka ta przekształciła się w Instytut Geodezji i Kartografii, który przez kolejne dziesięciolecia kształtował polską geodezję, kartografię i fotogrametrię, rozwijał metody pomiarowe, współtworzył krajowe systemy odniesienia i uczestniczył w tworzeniu infrastruktury geoinformacyjnej państwa.
Od początku swojego istnienia IGiK łączył pracę naukową i praktyczną – od zakładania sieci triangulacyjnych i grawimetrycznych, przez opracowania kartograficzne, aż po pionierskie zastosowania zdjęć satelitarnych i lotniczych w analizach środowiskowych.
W latach 70. i 80. IGiK był jednym z pierwszych ośrodków w Europie Środkowej, który wdrożył cyfrowe systemy analizy zdjęć satelitarnych (OVAAC-8) oraz rozpoczął współpracę z NASA, FAO i Europejską Agencją Środowiska w zakresie teledetekcji.
W kolejnych dekadach Instytut realizował liczne projekty międzynarodowe – od CORINE Land Cover i MERA (Monitoring Environmental Resources Application), po udział w europejskich systemach obserwacji Ziemi INSPIRE, EPOS, Copernicus i ESA Earth Observation.
To w IGiK powstały pierwsze w Polsce narzędzia GIS, systemy przetwarzania danych przestrzennych oraz krajowe bazy informacji o środowisku.
Jak podkreślano podczas jubileuszu, Instytut przeszedł drogę od mapy papierowej do mapy satelitarnej, od teodolitu do grawimetru kwantowego, od klasycznej kartografii do analizy Big Data i modeli 3D Ziemi.
Struktura Instytutu
– trzy filary badań
Działalność naukowo-badawcza Instytutu Geodezji i Kartografii opiera się dziś na trzech wiodących centrach, które wspólnie tworzą kompleksowy system obserwacji i analizy Ziemi – od powierzchni po jej głębsze warstwy, od lokalnych pomiarów po satelitarną obserwację globalną.
Centrum Teledetekcji (CT)
Kierownik: prof. dr hab. Katarzyna Dąbrowska-Zielińska
Centrum Teledetekcji kontynuuje tradycję Ośrodka Przetwarzania Obrazów Lotniczych i Satelitarnych (OPOLiS), który jako Krajowe Centrum Teledetekcji przez 25 lat zrealizował ponad 500 prac badawczych i wdrożeniowych.
Od lat 70. XX wieku Instytut Geodezji i Kartografii był pionierem wykorzystania zdjęć satelitarnych Landsat, a w 1996 r. uruchomił w Warszawie pierwszą w Polsce stację odbioru zdjęć NOAA.
Dziś Centrum Teledetekcji prowadzi złożone badania w zakresie:
- monitorowania warunków wzrostu roślin, suszy i wilgotności gleby (projekty GAUSS, FPCUP, Service4Drought),
- analizy zasięgu upraw, biomasy i plonów (JECAM, ORCHARDSCAN, GrasSAT, PRIME, AGRONAUCI),
- modelowania bilansu węgla i retencji wody (EOStat, FINEGRASS, REMBIOFOR, POLWET),
- monitorowania lasów i obszarów podmokłych (GlobBiomass, BIOSTRATEG),
- oceny kondycji terenów zielonych i miejskich ekosystemów (CITYNEXT, Model chłodzenia miejskiego, Well-Being Ecosystem Services).
Centrum współpracuje z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA), Komisją Europejską, FAO, EEA, NCBiR, NCN, POLSA i Głównym Urzędem Statystycznym.
Opracowane przez zespół rozwiązania są wykorzystywane w administracji publicznej, gospodarce wodnej, planowaniu przestrzennym, rolnictwie i ochronie klimatu.
Jak podkreśliła prof. Dąbrowska-Zielińska podczas jubileuszu:
„Z nieba widać więcej niż z ziemi. Naszym zadaniem jest te dane zrozumieć – po to, by służyły człowiekowi, środowisku i przyszłości.”
Centrum Geomatyki Stosowanej (CGS)
Adiunkt: dr inż. Sebastian Banaszek
CGS to nowoczesna jednostka rozwijająca systemy geoprzestrzenne, zintegrowane modele danych i cyfrowe bliźniaki przestrzeni.
Jednostka specjalizuje się w analizie i integracji danych satelitarnych, UAV oraz czujników naziemnych, łączonych z algorytmami sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego.
Najważniejsze projekty realizowane w ostatnich latach:
- Zintegrowany Cyfrowy Bliźniak Granic UE (FRONTEX) – system do monitorowania granic w czasie rzeczywistym, integrujący dane satelitarne, radarowe i operacyjne,
- IMAGE-UP (ESA/NCBiR) – poprawa wykorzystania danych Sentinel-2 poprzez technologię superrozdzielczości,
- Mapa glebowo-rolnicza 1:5000 dla GUGiK (2024) – jedno z największych krajowych opracowań kartograficznych ostatnich lat,
- GEOzasób2 – portal udostępniający corocznie aktualizowane ortofotomapy tematyczne Polski w formie usług WMS.
Dzięki połączeniu badań naukowych i praktyki Centrum Geomatyki Stosowanej wspiera administrację publiczną, służby graniczne, zarządzanie kryzysowe, rolnictwo i ochronę środowiska, tworząc rozwiązania z pogranicza nauki i technologii.
Centrum Geodezji i Geodynamiki (CGG)
Kierownik: dr inż. Przemysław Dykowski
Centrum zajmuje się badaniami z zakresu geodynamiki, grawimetrii, magnetyzmu oraz metrologii geodezyjnej.
Prowadzi Obserwatorium Geodezyjno-Geofizyczne Borowa Góra – jedyne w Polsce, w którym równocześnie wykonuje się pomiary grawimetryczne, magnetyczne, GNSS, meteorologiczne i sejsmiczne. Zgromadzone tam dane – nieprzerwanie od dziesięcioleci – stanowią unikalne archiwum geofizyczne o znaczeniu międzynarodowym.
Badania Centrum Geodezji i Geodynamiki obejmują:
- monitorowanie zmian pola siły ciężkości Ziemi,
- pomiary absolutne i względne grawitacji (A10-020, AQG-B07, iGrav-027),
- modernizację krajowych osnów grawimetrycznych i magnetycznych,
- metrologię i wzorcowanie instrumentów geodezyjnych.
Zespół realizuje projekty o zasięgu europejskim, m.in.:
- EQUIP-G (Horizon Europe 2025–2029) – rozwój europejskiej infrastruktury grawimetrów kwantowych,
- QuGrav (NCBiR INNOGLOBO III, 2024–2027) – doskonalenie technologii pomiarów kwantowych,
- EPOS-PL – obserwacje geodynamiczne płyty europejskiej we współpracy z GUM, CBK PAN i IGF PAN.
Centrum Geodezji i Geodynamiki aktywnie uczestniczy w międzynarodowych strukturach badawczych, takich jak EUREF, IGETS, AGrav, MagNetE czy EPOS.
Znaczenie i przesłanie jubileuszu
Obchody 80-lecia Instytutu Geodezji i Kartografii były nie tylko podsumowaniem dorobku, ale także manifestacją ciągłości i nowoczesności polskiej nauki geodezyjnej.
W trakcie wydarzenia zaprezentowano:
- wystąpienia Dyrektora Instytutu oraz kierowników centrów badawczych, przedstawiające dorobek naukowy i główne kierunki rozwoju Instytutu,
- prezentacje multimedialne zawierające fotografie i zestawienia dokumentujące osiem dekad historii IGiK – od jego powstania w 1945 roku po współczesne osiągnięcia,
- wystawę zdjęć i posterów, ukazującą ewolucję techniki pomiarowej oraz wykorzystanie współczesnych zobrazowań satelitarnych i danych teledetekcyjnych w badaniach naukowych i praktyce,
- prezentacje projektów europejskich, wdrożeniowych i aplikacyjnych, ilustrujące aktualny udział IGiK w krajowych i międzynarodowych inicjatywach badawczych.
Uczestnicy jubileuszu podkreślali, że Instytut Geodezji i Kartografii jest dziś nowoczesnym ośrodkiem badawczo-rozwojowym klasy europejskiej, łączącym tradycję i doświadczenie z innowacyjnością oraz technologiami przyszłości.
Prezentacje multimedialne
Slajdy z jubileuszowych wystąpień ukazujące historię i współczesne projekty Instytutu.
Jubileusz 80-lecia IGiK – Relacja
Krótka, dynamiczna relacja przedstawiająca najważniejsze momenty jubileuszu 80-lecia Instytutu Geodezji i Kartografii. Ujęcia z wydarzenia, atmosfera spotkania i najważniejsze akcenty obchodów.
Zapis wszystkich prezentacji i przemówień wygłoszonych podczas jubileuszu. Materiał obejmuje wystąpienia dyrektora, kierowników centrów badawczych oraz prezentacje podsumowujące dorobek i kierunki rozwoju Instytutu.
