Andrzej Sas-Uhrynowski, Elżbieta Welker, Irina M. Demina, Leonid G. Kasyanenko - Seria Monograficzna nr 1
cena: 25 zł
Wektorowe zdjęcie magnetyczne Bałtyku na statku "ZARIA" (poz. w języku angielskim)
W latach 1970–1990 zostało wykonane zdjęcie magnetyczne Bałtyku obejmujące pomiary elementów pola geomagnetycznego – deklinację D, natężenie pełnego wektora pola F oraz jego składowe – poziomą H i pionową Z. Pomiary były wykonywane podczas dziewięciu ekspedycji morskich na jedynym na świecie niemagnetycznym statku badawczym „Zaria”, należącym do Instytutu Ziemskiego Magnetyzmu Jonosfery i Propagacji Fal Radiowych Rosyjskiej Akademii Nauk, Oddział w Petersburgu.
Zdjęcie magnetyczne Bałtyku wykonywano metoda profilową. Odległość pomiędzy profilami wynosiła ok. 4,5 kilometra. Pomiary wykonywano w sposób ciągły, rejestrując bez przerwy wartości mierzonych elementów pola geomagnetycznego wzdłuż profilu. Co 1 minutę (odpowiadało mniej więcej 250 metrom), pomiary na profilu były lokalizowane, tzn. pomierzone wartości elementów pola geomagnetycznego były odnoszone do punktów o wyznaczonych współrzędnych geograficznych. Suma długości profilów pomierzonych podczas wszystkich 9 ekspedycji wyniosła ponad 55 000 km. Materiał źródłowy liczył zatem ok. 220 000 punktów.
Część profilów została tak zaprojektowana, aby przecinały się z profilami już pomierzonymi. Umożliwiło to uzyskanie w punktach przecięcia się profilów dwóch wyinterpolowanych wartości pola geomagnetycznego, które po wprowadzeniu poprawek instrumentalnych, dewiacyjnych, wariacyjnych i redukcyjnych powinny być jednakowe. Najczęściej wartości te różniły się nieco od siebie. Różnice na punktach przecięcia, których było ponad 7 000, stanowiły podstawę do przeprowadzenia analizy poprawności materiału pomiarowego, oceny jego dokładności, a także do analizy rozkładu błędów pomierzonych elementów pola geomagnetycznego na obszarze zdjęcia. Poprawki instrumentalne wyznaczane były przed i po każdej ekspedycji w obserwatorium magnetycznym w Wojejkowie. Zakłócenia pola geomagnetycznego pochodzące od działających na statku urządzeń elektrycznych, były uwzględniane rachunkowo przez wprowadzanie do wyników pomiarów tzw. poprawek dewiacyjnych. Poprawki te były wyznaczane kilkakrotnie podczas każdej ekspedycji wg specjalnej procedury. Poprawki wariacyjne były wyznaczane na podstawie zapisów zmian pola geomagnetycznego w obserwatoriach magnetycznych rozmieszczonych wokół Bałtyku. W latach 70. stosowano także rejestrację zmian za pomocą przenośnych wariografów polowych, ustawianych na wybrzeżu w rejonie pomiarów. Poprawki redukcyjne, sprowadzające cały materiał pomiarowy do jednej epoki (dla F i H – 1990.5, a dla D – 1995.5) były obliczone po analizie danych z obserwatoriów magnetycznych rozmieszczonych wokół Bałtyku, magnetycznych punktów wiekowych założonych na Bałtyku i pomierzonych w latach 1981, 1985 i 1988 oraz współczynników globalnego modelu pola – ITRF.
Wyniki zdjęcia w postaci cyfrowej posłużyły do opracowania Atlasu map magnetycznych Bałtyku, obejmującego mapy F, H, Z, I i D. Do Atlasu włączono mapy anomalii F i H. Rozdzielenia pola geomagnetycznego na normalne i anomalne dokonano po przeprowadzeniu analizy globalnego modelu pola i modelu regionalnego dla obszaru Bałtyku. Do Atlasu dołączono także mapy pola normalnego F i H oraz mapy izopor dla elementów mierzonych F, H i D.
Opracowanie zawiera również przykład wykorzystania wykonanych map do interpretacji geologiczno-geofizycznej danych magnetycznych dla Bałtyku. Wyznaczono głębokość zalegania aktywnego magnetycznie fundamentu krystalicznego oraz wydzielono strefy rozłamów na Bałtyku Południowym.