Problemy Geoinformacji (Geoinformation Issues) tom 4, zeszyt 1, 2012
Strony redakcyjne, spis treści, lista recenzentów
strony redakcyjne, spis treści, lista recenzentów do pobrania
Walyeldeen Godah, Jan Krynski, Jan Cisak
Wykorzystanie obserwacji GPS w strefie T-T do weryfikacji współczesnych układów odniesienia z uwzględnieniem możliwych procesów geodynamicznych
DOI: 10.34867/gi.2012.1
Streszczenie. Możliwość interpretowania zjawisk geodynamicznych na podstawie analizy obserwacji GPS w dużej mierze zależy od jakości ziemskiego układu odniesienia. Celem niniejszej pracy jest zweryfikowanie prędkości stacji uzyskanych ze współczesnych rozwiązań ITRF/ETRF, a także ocena ewentualnych procesów geodynamicznych przy użyciu długiego szeregu czasowego obserwacji na stacjach permanentnych GNSS położonych w rejonie strefy Teisseyre’a-Tornquista. Składowe czterech wektorów obliczono przy użyciu programu Bernese v.5.0 z obserwacji GPS z lat 2004–2012. Poddano analizie zmiany czasowe składowych tych wektorów oraz ich długości; przy wykorzystaniu analizy regresji wyznaczono trendy liniowe tych zmian. Rezultaty analiz wskazują na zmiany w przedziałach -0.2 do 0.3 mm/rok w składowej X, -0.6 do -0.3 mm/ rok w składowej Y, -0.2 to 0.2 mm/ rok w składowej Z oraz -0.2 do 0.6 mm/ rok w długości wektora. Wyznaczone trendy liniowe zmian składowych wektorów wykazują znacząco lepszą zgodność z odpowiednimi zmianami otrzymanymi z rozwiązań w układach ITRF2008/ETRF2000 (R8) niż ze zmianami z rozwiązań w układach ITRF2005/ETRF2000 (R5).
Marek Dróżdż, Andrzej Kaliński
System wyznaczania poziomych przemieszczeń podpór rurociągów ciśnieniowych wzdłuż stoku zbocza
DOI: 10.34867/gi.2012.2
Streszczenie. Zespół Instytutu Geodezji i Kartografii od kilkunastu lat prowadzi geodezyjny monitoring stanu bezpieczeństwa jednej z polskich budowli hydrotechnicznych, a mianowicie Elektrowni Wodnej Żarnowiec. W obliczu katastrof budowlanych spowodowanych osuwiskami ziemnymi, które miały miejsce na świecie w ostatnich latach, rozszerzono zakres monitoringu obiektu o badania stabilności żelbetowych podpór rurociągów ciśnieniowych znajdujących się na stoku zbocza. Niniejsza praca dotyczy opisu metody jaką opracowano dla tego celu. Obejmuje ona zaprojektowanie i wykonanie nowatorskiego przyrządu, który pozwala wykorzystać istniejące znaki sieci pionowej jako punkty do badania przemieszczeń poziomych. Opisano konstrukcję tego przyrządu, która umożliwia ustawianie pryzmatu dalmierczego nad różnymi rodzajami reperów. Omówiono także aspekty doboru nietypowego kształtu specjalnej osnowy geodezyjnej. Przedstawiono również sposób opracowania wyników pomiarowych oraz dokonano analizy uzyskanych wyników przemieszczeń punktów kontrolowanych.
Maciej Bartold
Monitoring zniszczeń lasów w Polsce na podstawie zdjęć satelitarnych Terra.MODIS
DOI: 10.34867/gi.2012.3
Streszczenie. Minęło już ponad 10 lat od największej w powojennym okresie klęski w polskich lasach spowodowanej huraganowym wiatrem. Wówczas to zostały zniszczone ogromne połacie lasów sosnowych w Puszczy Piskiej. W badaniach obszaru tej klęski żywiołowej wykorzystano różne źródła pozyskiwania danych, w tym zdjęcia lotnicze i wysokorozdzielcze zdjęcia satelitarne. W opisywanych badaniach wykorzystano zdjęcia satelitarne o średniej zdolności rozdzielczej. Zdjęcia wykonane w latach 2000 i 2006 przez satelitę Terra za pomocą skanera MODIS objęły także lasy w Tatrach Słowackich oraz lasy położone w pasie budowy dwóch odcinków autostrad A1 i A4. W toku badań opracowano metodykę wyznaczania zasięgu wylesień powstałych z przyczyn naturalnych i antropogenicznych. Do walidacji wyników analizy zdjęć satelitarnych wykorzystano bazę danych zmian CORINE Land Cover 2000-2006. Średnio-rozdzielcze obrazy satelitarne Terra.MODIS pozwoliły na efektywne monitorowanie zmian stanu drzewostanów w przypadku gdy zaszły one na dużym obszarze.
W przypadku Puszczy Piskiej i Tatr Wysokich uzyskano dokładność wykrycia zmian stanu lasów w granicach 96 %. Natomiast w przypadku wylesień pod budowę autostrad otrzymano nieco niższe dokładności wykrywania zmian – 57% dla odcinka A1 i 54% dla odcinka A4. Nieco gorsze rezultaty prawidłowego rozpoznania zmian w lasach wynikają z zastosowania zdjęć satelitarnych o rozdzielczości terenowej 250 metrów do monitorowania wąskich pasów lasów zlokalizowanych wzdłuż pasów budowy autostrad.
Agata Ciołkosz-Styk
Metoda poszukiwania wizualnego w badaniach percepcji map
DOI: 10.34867/gi.2012.4
Streszczenie. Sposób zaprezentowania rzeczywistości na mapie wpływa na jej odbiór przez użytkownika, a więc rzutuje również na obraz rzeczywistości, jaki zostanie wytworzony w jego umyśle. Dlatego też mapy od wieków były i nadal są uznawane za narzędzia poznania, kształtujące wyobrażenia ludzi o świecie. Dwudziestowieczni kartografowie doszli do przekonania, że wielowiekowy, bazujący na intuicji, sposób opracowywania map nie tylko można, ale wręcz należy zmodyfikować, aby lepiej odzwierciedlały one rzeczywistość, wykorzystując w tym celu teorie i metody badawcze z innych dziedzin, w tym szczególnie z psychologii. Zaczerpnięcie metod z psychologii przyczyniło się do rozwoju kartografii poznawczej. Jej podstawowymi cechami, odróżniającymi ją od innych kierunków badawczych w kartografii, było zwrócenie się w stronę użytkownika mapy, analiza procesu jej czytania i interpretacji, stosowanie eksperymentu jako podstawowej metody badawczej oraz przenoszenie na grunt kartografii doświadczeń i metod, a często również samych problemów badawczych, zaczerpniętych z psychologii.
Sposób wykorzystania mapy oraz predyspozycje i ograniczenia poznawcze jej użytkownika należą do istotnych zagadnień podejmowanych przez kartografów od kilkudziesięciu lat. Problem efektywności map powinien być bowiem rozwiązywany dzięki wykorzystaniu wiedzy zarówno na temat zasad ich redakcji, jak również zdolności poznawczych użytkownika. Pierwsze badania psychologiczne w kartografii skoncentrowały się na jednej z subdyscyplin psychologii – psychofizyce. Jest to jeden z najstarszych obszarów badawczych psychologii, zajmujący się badaniem zależności między bodźcem fizycznym a zachowaniem, doznaniem psychicznym lub umysłowym, które ten bodziec wywołuje. Po okresie dużego zainteresowania badaniami eksperymentalnymi w latach 1970. już na początku lat 1980. badania te zaczęły spotykać się z narastającą krytyką. Do spadku zainteresowania badaniami nad percepcją map przyczynił się również rozwój i upowszechnienie technik komputerowych. Kiedy znacząca część podstawowych problemów dotyczących wdrażania technik komputerowych w kartografii została rozwiązana, to właśnie komputery przyczyniły się do ponownego wzrostu zainteresowania badaniem percepcji map. Ułatwiły bowiem badanie map oraz rozszerzyły zakres metod badawczych, a także umożliwiły powstanie wielu nowych rodzajów map, na przykład map animowanych, interaktywnych, prezentacji trójwymiarowych, które zmieniły sposób korzystania z mapy i wymagały przeprowadzenia odpowiednich badań. Dostosowanie nowych form opracowań kartograficznych do możliwości percepcyjnych człowieka zostało uznane za jedno z fundamentalnych zadań kartografii.
Jednym z rodzajów stosowanych percepcyjnych badań psychologicznych jest poszukiwanie wizualne (ang. visual search). Wymaga ono zaangażowania uwagi respondenta podczas wykonywania zadań, polegających na odnalezieniu i identyfikacji zadanych obiektów w złożonym układzie wizualnym, pełnym różnorodnych obiektów rozpraszających jego uwagę. Teorie poszukiwania wizualnego zajmują się wyjaśnianiem, w jaki sposób ludzie poszukują konkretnych obiektów i wyłapują je spośród wielu innych. Badania te są stosowane również m.in. w medycynie, marketingu oraz reklamie.